Παρασκευή 29 Αυγούστου 2014

Σύλλη -- Αύγουστος 2010



Το ταξίδι μας στην Σύλλη τον Αύγουστο του 2010 θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ιδρυτική πράξη της Ένωσης Συλλαίων, έστω και αν είχαν προηγηθεί οι μεγάλες συναθροίσεις των Αθηνών (4 Μαΐου 2009) και της Θεσσαλονίκης (28 Νοεμβρίου 2009), και αν η Ένωση απέκτησε νομική υπόσταση το 2011. Οι συμμετέχοντες ήταν λίγο λιγότεροι από 50, ανάμεσα τους και οι γεννημένοι στην Σύλλη αδελφοί Χριστοφορίδη (γιοί του τελευταίου έπαρχου της Σύλλης), οι συγγραφείς της Σύλλης Τάκης Σαλκιτζόγλου (πρόεδρος της Ένωσης) και Νέλλη Μελίδου-Κεφαλά, κ.ά. Κάπως έτσι παρασύρθηκα και εγώ και πήγα -- έστω και αν ταξιδεύω ελάχιστα, ειδικότερα στην Τουρκία -- και θέλω απόψε να θυμηθώ λίγο αυτό το ταξίδι, με την ευκαιρία της τέταρτης επετείου του.

Ανήκα στην ομάδα (την μεγαλύτερη) που προσέγγισε το Ικόνιο οδικώς, από τα Δυτικά και την Σμύρνη -- η άλλη ομάδα έφτασε αεροπορικώς στην Καισάρεια. Έζησα συνεπώς την βαθμιαία μεταβολή του μικρασιατικού τοπίου, από τις εύφορες κοιλάδες στο άγονο οροπέδιο (όπου μοίρα παράδοξη φύτεψε τους προγόνους μας). Από τα μοντέρνα σοκάκια της Σμύρνης στα σπίτια με τις αχυρένιες στέγες λίγο πριν το Ικόνιο ... με στάσεις σε τέντα Γιουρούκων (με εξωτικές χορτόπιτες που έκαναν μια συνταξιδιώτισσα να ρωτήσει τον άναυδο αρχηγό μας Χαρίτωνα Φραγκούλη τι χόρτα περιέχουν) και σε σταθμό βενζίνης στην μέση του πουθενά με 'αριάνι μηχανής' και έναν ξερακιανό στραβοδόντη Τούρκο υπάλληλο να μας λέει πως κατάγεται από μία παραλιακή κωμόπολη τρία χιλιόμετρα ανατολικά της Θεσσαλονίκης και να κοιτάει το λεωφορείο μας απορημένος καθώς φεύγαμε για τα περαιτέρω ... και διανυκτέρευση στους 'βαμβακόβραχους' της Ιεράπολης (Pamukkale) ... όπου, ειρήσθω εν παρόδω/λεωφορείω, "μόνον 27 Ελληνικές οικογένειες γλύτωσαν (το 1922)"...

Ήμουν μάλλον ο πρώτος που είδε από το λεωφορείο μας, καθώς βρισκόμασταν στις παρυφές του Ικονίου με τις ομοιόμορφες πολυκατοικίες, τα περίφημα 'βουνά της Σύλλης' (που "υψώνονται ως ανορθωμένα στήθη γυναικός") στο βάθος του ορίζοντα, στα δεξιά μας: ήμασταν πια λίγο-πολύ στην μακρινή και μυστηριώδη πατρίδα, 2-3 ώρες πριν το ηλιοβασίλεμα, το απόγευμα της Κυριακής 22 Αυγούστου. Καταλύσαμε στο ξενοδοχείο Dedeman, μαζί και η άλλη ομάδα που έφτασε οδικώς από την Καισάρεια, και απολαύσαμε τον πλούσιο μπουφέ του ξενοδοχείου -- η εξαδέλφη μου η Νέλλη πρόλαβε να μου φέρει και ένα etli ekmek πριν εξαντληθούν! (Το Ικόνιο θεωρείται η μαγειρική πρωτεύουσα της Τουρκίας, ενώ και στο αλκοόλ δεν πάνε πίσω οι Κονιαλήδες....) Έλαβαν χώρα και πολλές συζητήσεις ... Σιλλελίδικες, ενώ μάθαμε και για το απογευματινό ταξίδι του στρατηγού Δερμετζόγλου (είχε φτάσει οδικώς από την Δράμα) και του Τάκη Σαλκιτζόγλου ΠΡΟΣ την ιστορική Μονή του Αγίου Χαρίτωνα (είναι εντός τεράστιας αεροπορικής βάσης και δεν επιτρέπεται η πρόσβαση πέραν ενός σημείου).

Την άλλη μέρα γύρω στις 10 το πρωί φτάσαμε στην Σύλλη, προάστιο ουσιαστικά του Ικονίου -- ενός Ικονίου που "δεν είχε ούτε ένα σούπερ μάρκετ το 2000", τώρα όμως είχε εμπορικά κέντρα ανοικτά μέχρι τα μεσάνυχτα! Πρώτο μας μέλημα η επίσκεψη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ: δεν είχε ακόμη προχωρήσει η ανακαίνιση και μετατροπή του σε μουσείο, και ήταν κλειστός, μας επετράπη όμως η είσοδος και παραμονή εντός του ναού για μισή ώρα περίπου. Πιστεύω ότι αυτό που είδαμε -- απόκοσμο και μεγαλοπρεπές -- δεν διέφερε και πολύ από αυτό που άφησαν οι παππούδες μας το 1924. Μεγάλη οπωσδήποτε η συγκίνηση, και σε κάποια στιγμή ψάλαμε αυθόρμητα Τη Υπερμάχω: είδα τον νεαρό Τούρκο φύλακα να παρακολουθεί με κάτι ανάμεσα σε θλίψη και απορία χαραγμένο στο πρόσωπο του... 

Αμέσως μετά ανεβήκαμε στην διπλανή πετροκομμένη εκκλησιά της Παναγίας Θεοτόκου, όπου σώζονται τοιχογραφίες και λαξευτοί τάφοι: δυσκολότερη η κατάβαση από την ανάβαση, και δυστυχώς τα φτωχά φωτογραφικά μου αντανακλαστικά δεν μου επέτρεψαν να φωτογραφήσω την εντεκάχρονη Μελικέ να βοηθάει μία ηλικιωμένη συνταξιδιώτισσα κρατώντας την από το χέρι! (Η Μελικέ μας έδωσε να καταλάβουμε, με τα ελάχιστα Αγγλικά που έμαθε, ποιος ξέρει πως, ότι δεν πήγε ποτέ σχολείο...)

Η περιήγηση συνεχίστηκε στις γειτονιές της Σύλλης, με φωτογραφίσεις των λίγων Ελληνικών αρχοντικών που απομένουν (όπως της οικογένειας Μαμελετζή). Οι περισσότεροι από μας δεν είχαν ιδέα που περίπου βρίσκονταν το σπίτι των προγόνων, και κανένας δεν ήταν σε θέση να βρει ντόπιους Τούρκους που οι παππούδες του να γνώριζαν τους δικούς μας: άργησε πολύ να γίνει αυτό το ταξίδι, ας πούμε... (Αλλά ας μην ξεχνάμε και την ανθρωπορραγία των ντόπιων Τούρκων προς το Ικόνιο και άλλες πόλεις.) Γενικότερα η επικοινωνία με τους ντόπιους ήταν δύσκολη, καθώς ελάχιστοι από εμάς μιλούσαν Τουρκικά. Μπορώ πάντως να πω ότι, χωρίς να είναι και ιδιαίτερα φιλικοί απέναντι μας, δεν είχαμε κρούσματα εχθρότητας ή έστω ψυχρότητας εκ μέρους τους. (Σε μία τουλάχιστον περίπτωση κάλεσαν και έναν από εμάς να μπει στο σπίτι τους.)


Ο Μανόλης Σαρρηκωστής στο Πέτρινο Γεφύρι της Σύλλης

Κατά τις 1 συγκεντρωθήκαμε για φαγητό στο Sille Konak, ένα παλιό Ελληνικό σπίτι που μετετράπη σε εστιατόριο ... κατά προτροπή του Μιχάλη Χριστοφορίδη. Ο αείμνηστος κυρ Μιχάλης είχε ήδη ταξιδέψει αρκετές φορές στην Σύλλη, ήταν στα 91 του σε άριστη σωματική και πνευματική υγεία, και μου είπε πως "κάποια μέρα θα ήθελε να φέρει εδώ και τα παιδιά του"! (Τα παιδιά του δεν πρόλαβε να τα πάει στην Σύλλη, ένας από τους ανηψιούς του όμως, γιος του επίσης παρόντος διαπρεπούς ακτινολόγου Άνθιμου Χριστοφορίδη, γιατρός και ο ίδιος, μεγαλωμένος στις ΗΠΑ και πολυταξιδεμένος, πήγε στην Σύλλη ... με τα πόδια: περπάτησε ως εκεί από το Ικόνιο διαβάζοντας στον δρόμο ένα βιβλίο και μιμούμενος την καθημερινή ρουτίνα του παππού του, αποφοίτου του Ελληνικού Γυμνασίου -- Δικαστικού Μεγάρου σήμερα --του Ικονίου!)

Γεύμα λοιπόν στο Sille Konak, όχι όμως -- λόγω Ραμαζανίου -- στον κήπο και στην βεράντα του, αλλά στο εσωτερικό του. Ωραίο το φαγητό (μεζεδάκια κυρίως) και εξυπηρετικός ο ιδιοκτήτης, μας δάνεισε μάλιστα και ένα βιβλίο περί Σύλλης που του επιστρέψαμε την επομένη. Σε άλλο βιβλίο γραμμένο στα Αγγλικά πρόλαβα να διαβάσω ότι ένας από τους όρους ανάπτυξης της Σύλλης -- από αυτήν άλλο τίποτα στην τετραετία που πέρασε από τότε, και το Sille Konak δεν είναι πλέον το μοναδικό της εστιατόριο -- είναι η συνεργασία με τους απογόνους των Χριστιανών κατοίκων της. Ακόμη πιο συγκινητικό για μένα, η Τουρκομαθής ξεναγός μας πρόλαβε να διαβάσει σε άλλο βιβλίο ότι "η οικογένεια Μπαλόγλου είχε συμβάλει στην υδροδότηση της Σύλλης"! (Στο βιβλίο του Οκτάβιου Μερλιέ "Ο Τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας" υπάρχει μαρτυρία του Χρήστου Τουργούτη για ένα μπουκάλι νερό που έστειλαν Τούρκοι από την Αρτάκη/Erdek για να το ρίξει στον τάφο του πεθερού του, σε ανάμνηση των προσπαθειών του για υδροδότηση της χαμένης πατρίδας.) 

Ύστερα από το γεύμα το γκρουπ επέστρεψε στο Ικόνιο, αλλά εγώ μαζί με την Νέλλη και τον σύζυγο της Πέτρο αποφασίσαμε να μείνουμε λίγο περισσότερο. Δεν απέδωσε κάτι το συγκλονιστικό η επιπλέον περιήγηση, είχε όμως ενδιαφέρον η επιστροφή μας: σκεφτόμασταν για ταξί, αλλά όταν σταμάτησε σε μια στάση μπροστά μας το λεωφορείο #64 για το Ικόνιο μπήκαμε μέσα ... ο οδηγός είπε κάτι σε έναν ηλικιωμένο επιβάτη που σηκώθηκε από την θέση του και πέρασε τρεις φορές την κάρτα του από το μηχάνημα ... οπότε λίγο αργότερα ανταμείψαμε τον 'χορηγό' μας με τρεις λίρες που δέχτηκε με ένα πολύ πλατύ χαμόγελο! (Μία ακόμη περίπτωση Ελληνοτουρκικής συνεργασίας και συνεννόησης...)  

Επιστρέψαμε στην Σύλλη το επόμενο βράδυ (24 Αυγούστου) για να θαυμάσουμε το φεγγάρι πάνω από τον λόφο της Αγίας Θέκλας και να την αποχαιρετήσουμε. Προηγουμένως είχαμε επισκεφθεί το Μαυσωλείο του Μεβλανά Ρουμί στο Ικόνιο, αλλά είχαμε και την τιμή να μας επισκεφθεί στο ξενοδοχείο μας ο δήμαρχος Σελτσουκίας Uğur İbrahim Altay. Το πρωί της 25ης Αυγούστου συνεχίσαμε για Καππαδοκία -- ένα μέρος του ταξιδιού στο οποίο δεν θα αναφερθώ ιδιαίτερα -- αφού περάσαμε από το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ικονίου, στον περίβολο του οποίου υπάρχει και η πλάκα με την περίφημη επιτύμβια επιγραφή για τον 'αμηρασλάνη' απόγονο των Κομνηνών (που ανεπιτυχώς προσπάθησαν να φέρουν στην Ελλάδα οι Συλλαίοι το 1924). 

Η επιστροφή περιλάμβανε την μάλλον κοπιαστική διαδρομή Καισάρειας - Αφιόν Καραχισάρ (σε κάποιο σημείο της οποίας είδαμε ξανά τα βουνά της Σύλλης), και την πιο άνετη διαδρομή προς τα παράλια (αν και φορτισμένη για όσους ανακαλούσαν την υποχώρηση του Ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1922), αρκετές Τουρκικές σημαίες στα μπαλκόνια της Σμύρνης για μια επέτειο που δεν θέλουμε να θυμόμαστε, και σύντομη περιήγηση στα Αλάτσατα (με το τέμπλο του Γιαννούλη Χαλεπά στον ανακαινιζόμενο ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, που λειτουργεί ακόμη ως τζαμί) πριν φύγουμε από τον Τσεσμέ για την Χίο (απόγευμα της 29ης Αυγούστου 2010).

[Memories from the Sillean Union's trip to Sille in August 2010]